معرفی اجمالی جریان‌های فعال در الگوی پیشرفت اسلامی

پس از طرح مسئله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در سال 1385 توسط مقام معظم رهبری در دانشگاه سمنان جریان‌های مختلفی نسبت به این موضوع حساسیت نشان داده و در راستای تبیین آن فعالیت های مختلفی را انجام دادند. در این تک نگاشت به صورت اجمالی به معرفی برخی از این جریانات می پردازیم.

طبقه بندی و گزینش جریان های فعال در این حوزه، نوع پاسخ این جریان ها به سه پرسش چرایی فعالیت بر روی الگوی بومی، چیستی الگوی پیشرفت اسلامی و چگونگیِ تحقق آن است. مبتنی بر پژوهش های صورت پذیرفته تاکنون نه جریان در مسأله‌ی الگوی پیشرفت در حال انجام فعالیت هستند.

 جریان اول مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت به ریاست دکتر صادق واعظ­­زاده است. این جریان طبق اساس‌نامه و توصیه‌ی امام خامنه­ ای (مدظله) در نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی مورخه‌ی 10/09/1389 باید از تمامی جریان­های حاضر در موضوع الگوی پیشرفت حمایت نموده و بصورتمداوم روند فعالیت آنها را رصد نماید. تنظیم گزارش های راهبردی روند فعالیت جریانات های حاضر در الگو از جمله فعالیت های این جریان است.

جریان دوم فرهنگستان علوم اسلامی به ریاست استاد­ سید محمد مهدی میر­باقری است. وی از شاگردان مرحوم آیت‌الله سیّدمنیرالدّین حسینی هاشمی (سرپرست پیشین فرهنگستان علوم انسانی) است. مرحوم آیت‌الله حسینی پس از تأسیس این مرکز در سال 1362 مباحثی را در ارتباط با شیوه اداره‌ی جامعه بر مبنای دین مطرح نمود. از این رو فرهنگستان علوم اسلامی با سابقه‌ترین جریان در پاسخ‌گویی به سه سؤال فوق است.

جریان سوم حسینیه­ ی اندیشه به ریاست حجت ­الاسلام مسعود صدوق است. او نیز از شاگردان مرحوم علامه سید منیرالدین حسینی هاشمی است. در واقع این جریان شعبه‌ای از فرهنگستان علوم اسلامی محسوب می‌شود. این مرکز محصولات پژوهشیِ خود، برای پاسخ‌گویی به سه سؤال فوق را در قالب نمایشگاهی در معرض دید نخبگان قرار داده است.

جریان چهارم امور تدوین الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت –مستقر در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور- است. مسئولیت این مجموعه در سازمان مدیریت و برنامه ریزی برعهده دکتر رضا معصومی ­راد است. مهم‌ترین ماموریت این جریان تهیه‌ی لایحه‌ی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت جهت ارائه به مجلس شورای اسلامی است؛ طبق ماده اوّل احکام برنامه‌ی پنجم توسعه، دولت موظّف به ارائه پیشنهاد لایحه‌ی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تا پایان سال سوم (1392) برنامه‌ی پنجم شده است.

جریان پنجم دفتر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام به سرپرستی دکتر محمد هادی زاهدی وفا، دکتر عادل پیغامی و... است. این جریان از 1387 آغاز به کار نموده و در طول سال‌های اخیر علاوه بر برگزاری نشست‌های گفتمانیِ حول موضوع الگوی پیشرفت اسلامی، چند محصول پژوهشی در این زمینه را نیز عرضه نموده است.

جریان ششم مؤسسه‌ی مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام به ریاست حجت الاسلام دعایی است. حجت الاسلام عبد الحمید واسطی نیز به عنوان معاون پژوهش این مؤسسه فعالیت می‌نماید. موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام، از سال1381 فعالیت محتوایی خود را با رویکرد تبیین اندیشه دینی آغاز نمود و در سال 1386 به طور رسمی به عنوان یک سازمان مردم نهاد در سطح استان خراسان و در سال 1392 از وزارت کشور، پروانه‌ فعالیت در سطح ملی را دریافت نمود. این مؤسسه " طراحی ساختارها و فرآیندهای تمدنی براساس نگرش، قانون و فرهنگ اسلام " را مأموریت خود قرار داده است.

جریان هفتم مؤسسه­ ی توسعه اسلامی است. این جریان در دفتر مطالعات توسعه‌ی اسلامیِ دانشکدهِ اقتصادِ داشگاهِ تهران فعالیت می‌کند. این جریان بیشتر با رویکرد تبلیغی ، فعالیت های خود را آغاز کرد و اقدام به برگزاری نشست هایی با محوریت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت آغاز نمود اما هم‌اکنون از فعالیت‌های این مؤسسه خبری در دست نیست.

جریان هشتم مرکز پژوهشی کاربردی اقتصادی اجتماعی قدر به سرپرستیِ حجت الاسلام سید محمد کاظم رجایی است. این مرکز بوسیله جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه و فارغ التحصیلان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تشکیل شده است. پژوهشگران این مرکز با تجاربی که درباره مباحث کاربردی مبانی اسلامی در برنامه پنجم به دست آوردند، وارد عرصه مطالعات کاربردی شدند. در این راستا این جریان در  26/آذر/1394 طی نشستی 25 جلد از محصولات خود را در مورد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت رونمایی کردند.

جریان نهم، «شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی» به دبیریِ حجّت‌الاسلام علی کشوری‌ است. مهم‌ترین محصول این مجموعه تولید اولین نقشه‌ی راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی است. این نقشه راه، سندی علمی و کاربردی است که بر اساس مفاهیم آن می‌توان "چرائی و چیستی" الگوی پیشرفت اسلامی را تبیین کرد. همچنین در نشست‌های گفتمانی الگوی پیشرفت اسلامی با استفاده از مفاهیم "اولین نقشه راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی" به سوال ِ"چگونه الگوی پیشرفت اسلامی را تولید کنیم؟" پاسخی مشخص داده شده است.